Zengin bir tarihe sahip olan İstanbul, 395’de Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılması ile Bizans İmparatorluğu’nun başkenti olmuştur. O zamanlarda ki ismi Konstantinopolis’dir. Yapıları ile İstanbul’daki Bizans Yapıları, zamanın en zengin şehirlerinden biri olmuştur.
Bizans Dönemi’nden günümüze kadar gelmiş birçok tarihi yapı ve eserler İstanbul’un simgeleri olmuştur. İstanbul’daki Bizans yapıları denince kiliseler, sütunlar, kuleler, su kemerleri ve birçok eser akla gelmektedir. Üstelik birçoğu halen ayakta ve sağlam bir şekilde İstanbul’a ayrı güzellik katmaktadırlar.
İstanbul’daki Bizans Yapılarının Başlıcaları:
Ayasofya Kilise’si İstanbul’un mimari açıdan en görkemli yapılarından biridir. Yapımında 10.000 işçi ve 100 ustanın emeği bulunan Ayasofya Kilisesi’nin mimarları Anthemius ve İsidorus, dönemin en ünlü mimarları olarak tarihe isimlerini yazdırmışlardır.
İstanbul’daki Bizans yapılarının en önemlilerinden biridir Ayasofya. Cumhuriyet ilanı ve Atatürk döneminde müzeye çevrilen yapı 1453 yılına kadar patrik kilisesi olarak kullanılmıştır. Görkemli kubbesi ve kubbenin merkezinde İsa mozaiği, kubbeyi birleştiren kemerler ve etrafında serafimler mükemmel bir işçiliği sergilemektedir. 108 sütun üzerine oturmuş yapının üst katına rampa ile çıkılmaktadır. Duvarlarda muhteşem mozaikleri, zengin süslemeleri, devasa görünümü, yüksek ve geniş kubbesi ile dünyanın her yerinden görmeye gelen turistleri kendine hayran bırakmaktadır. Dinlerin kaynaşması simgesi bulunan Ayasofya Müzesi, Sultan Ahmet Meydanı’n da her gün yüzlerce kişiyi ağarlamaktadır.
İstanbul’daki Bizans yapılarından önemli bir başkası da Aya İrini Kilisesi’dir. Ayasofya’nın hemen arkasında Topkapı Sarayı’nın avlusun yer almaktadır. 4. Yüzyılda üç nefli bazilika düzeninde inşa edilmiştir. Osmanlı Döneminde cephanelik ve Harbiye Nezareti olarak kullanılmış ve Camiye dönüştürülmemiş tek büyük kilisedir. Günümüzde müze olarak kullanılmaktadır.
Ioannes Studios Kilisesi de İstanbul’daki Bizans yapılarındandır. Öyle ki en eski dini yapılar arasındadır. Bazilika tarzı mimariye sahip yapı günümüzde İmrahor İlyas Bey Camii olarak da anılmaktadır. Bizans Dönemi’nin önemli kilisesidir. Oldukça fazla keşiş barındırmıştır. Latin istilasında zarar görmüş ancak yeniden ele geçirilerek onarılmıştır. İstanbul’un fethi ile Osmanlıya geçen yapı Beyazıt Döneminde camiye dönüştürülmüştür. Günümüzde harap bir durumda olsa da yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çeken mekanlardan biridir.
Kariye Camii 11. Yüzyıldan kalan İstanbul’daki Bizans yapılarındandır. Günümüzde müze olarak kullanılan yapı Edirnekapı’da bulunmaktadır. Bizans Döneminde kilise, Osmanlı döneminde camii olarak kullanılmıştır. İçindeki freskler, mozaikler ile Bizans döneminden kalan en süslü yapı özelliğindedir. Dışarıdan bakıldığında tuğla duvarları ile sade bir yapıdır.
İstanbul’daki Bizans yapıları içinde görülmesi gereken bir başka önemli kilise de Konstantinos Lips Kilisesi’dir. 15. Yüzyılda Osmanlı tarafından camiye dönüştürülmüş ve Fenari İsa Camii olarak ismi değiştirilmiştir. Yunan haçı planındaki yapı iki kilise birleştirilerek inşa edilmiştir. Diğer Bizans Kiliselerinden farkı kubbesinin dört bir yanında şapel bulunmaktadır. Bu da mimari açıdan önemli bir yapı olmasını saplamıştır. Vatan Caddesi Adnan Menderes Bulvarı’nda bulunan yapı günümüzde camii olarak kullanılmaktadır.
İstanbul’daki Bizans yapıları içinde önemli kulelerde günümüzde İstanbul’un simgesi halindedir. Kız Kulesi bunlardan biridir. Yüzyıllardır kayalar üzerinde yükselen pitoresk bir kule kimliği ile günümüzde de oldukça ilgi gören yapılardandır. Kız Kulesi 2500 yıllık bir tarihe sahiptir. Günümüzde restoran olarak kullanılmaktadır.
İstanbul’daki Bizans yapılarının önemli bir başka kulesi de Galata Kulesi’dir. 528 yılında Bizans İmparatoru Anastasius tarafından inşa ettirilmiştir. 4. Haçlı Seferi’nde tahrip edilmiş olup 1348’de Cenevizliler tarafından surlar üzerine yeniden inşa edilmiştir. Türk tarihi açısından önemli bir yapıdır. 4. Murat Dönemi’nde Hezarfen Ahmet Çelebi yaptırdığı tahta kanatlarla kuleden atlamış Üsküdar-Doğancılar’a uçmuş olduğu rivayet edilmektedir. 1967 yılında turistik amaçla kullanılmaya başlanmıştır.
İstanbul’daki Bizans yapıları içinde önemli bir eserde Yerebatan (Bazilika) Sarnıcı’dır. Bizans imparatoru Justinianus tarından kentin su ihtiyacını karşılamak için 527 yılında yaptırılmıştır. 143 m uzunluğu ve 65 m genişliğinde ki sarnıcı 9 m yükseklikte 336 mermer sütun taşımaktadır. İçinde kaide olarak kullanılan iki Medusa Başı Figürü Roma Çağı’nın önemli sanat eserlerinden biridir. 1987 yılında müze olarak ziyarete açılmıştır.
Bozdoğan Kemeri 364 yılında İstanbul’un su ihtiyacını karşılamak için inşa edilmiş su kemeridir. Yerebatan Sarnıcı’na su buradan gelmekteymiş. Bozdoğan Kemeri’nin toplam uzunluğu 970 m’dir. İstanbul’daki Bizans yapıları içinde önemli bir yere sahiptir.
İstanbul’daki Bizans yapıları denince anıt sütunlardan bahsetmemek olmaz. Bunlardan en önemlileri, Arcadius Sütunu, Çemberlitaş Sütunu, Gotlar Sütunu, Markianos Sütunu, Theodosius Dikilitaşı, Milyon Taşı günümüzde turistik açıdan önemli, görülmeye değer yapılardır. İstanbul’daki tarihi hamamlar için tıklayınız.